Δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική εφημερίδαΌλοι όσοι ασχολούνται με το σύστημα παραγωγής τεχνικών έργων στη χώρα μας γνωρίζουν για το διαχρονικό “φαινόμενο” των εκπτώσεων, το οποίο μάλιστα έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσης. Με απλά λόγια, δημοπρατείται η εκπόνηση μιας Μελέτης ή η κατασκευή ενός έργου με ένα συγκεκριμένο προϋπολογισμό και στον αντίστοιχο μειοδοτικό διαγωνισμό εμφανίζονται υποψήφιοι Ανάδοχοι της Σύμβασης προσφέροντας τίμημα με έκπτωση πάνω από το 50%. Αναλαμβάνει τελικά τη σύμβαση της Μελέτης ή της Κατασκευής ο μειοδότης ο οποίος υποτίθεται πως θα κάνει τη δουλειά με αμοιβή χαμηλότερη και από το μισό της προϋπολογιζόμενης αξίας! Το αποτέλεσμα της καθόλα νόμιμης διαδικασίας είναι γνωστό: Υπηρεσίες, Μελετητές και Εργολάβοι συνήθως στο “απυρόβλητο”, κακής ποιότητας μελέτες και έργα που επιβαρύνουν τελικά το κοινωνικό σύνολο. Και σε όλο αυτό το “παιχνίδι”, οι εκάστοτε Κυβερνήσεις και τα κόμματα να παίζουν το ρόλο του Πόντιου Πιλάτου, και εκεί γύρω από τις εκλογές να υπόσχονται, μεταξύ άλλων, πως θα λύσουν το “γόρδιο δεσμό”!
Ίσως μοναδική “φωνή εκσυγχρονισμού” πάνω στο συγκεκριμένο θέμα, ήταν αυτή του Συμβούλου Μηχανικού - Εμπειρογνώμονα Ασφαλίσεων κ. Γιώργου Κουτίνα ο οποίος εδώ και 25 περίπου χρόνια, με σειρά άρθρων και διάφορες παρεμβάσεις διακηρύσσει πως μοναδική λύση στο πρόβλημα είναι η ορθολογική εφαρμογή του θεσμού της “Εγγύησης Καλής Εκτέλεσης” και κυρίως της “Ασφάλισης Επαγγελματικής Ευθύνης”, σύμφωνα με την ισχύουσα διεθνή πρακτική εμπειρία.
Το φαινόμενο των εκπτώσεων
Αποτελεί ελληνικό παράδοξο το γεγονός ότι παρά τους όποιους κινδύνους αστοχίας των έργων, υπάρχουν Γραφεία Μελετών και Κατασκευαστικές Επιχειρήσεις που προσφέρονται να αναλάβουν αντίστοιχα, συμβάσεις μελέτης ή κατασκευής, με ιδιαίτερα χαμηλό τίμημα. Το ίδιο παράδοξο είναι και το γεγονός ότι οι Υπηρεσίες που δημοπρατούν Μελέτες και Κατασκευές έργων να διαχειρίζονται τις συμβάσεις υλοποίησής τους γνωρίζοντας πως το αποτέλεσμα είναι κατά κανόνα αρνητικό.
Το διαχρονικό πρόβλημα των “ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών” που ταλανίζει τον τομέα Μελέτης και Κατασκευής τεχνικών έργων στη χώρα μας τα τελευταία τουλάχιστον 25 χρόνια, μπορεί να διευθετηθεί οριστικά. Η παράμετρος η οποία απουσιάζει από το σύστημα είναι η αυστηρή εφαρμογή των “Εγγυητικών Επιστολών Καλής Εκτέλεσης” σε ότι αφορά συμβατικές υποχρεώσεις και του θεσμού της Ασφάλισης σε ότι αφορά την ασφαλιστική κάλυψη κινδύνων μελέτης και κατασκευής. Ουδέποτε μέχρι στιγμής προσεγγίσθηκαν σοβαρά ώστε να εμπεδωθούν στην πράξη. Οι όποιες προσπάθειες ήταν σπασμωδικές, δεν ήταν ολοκληρωμένες και συνήθως προσέκρουαν σε μικροσυμφέροντα. Σαν βαθύτερες αιτίες για τα παραπάνω, μπορούν να αναφερθούν η έλλειψη πολιτικής βούλησης, η έλλειψη βούλησης από την πλευρά της Πολιτείας, η αδιαφορία των επαγγελματικών φορέων Μελετητών και Κατασκευαστών καθώς επίσης η απροθυμία της εγχώριας ασφαλιστικής αγοράς. σε συνδυασμό με άγνοια του πραγματικού ρόλου της Ασφάλισης στον κλάδων των τεχνικών έργων.
Εκσυγχρονισμός συστήματος παραγωγής έργων
Εστιάζοντας στο πρόβλημα των “μεγάλων εκπτώσεων“ ή, όπως λέγεται επίσης, των “ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών”, επισημαίνεται πως παράμετροι "κλειδιά" που φαίνεται να μην αξιοποιούνται σωστά και που θα μπορούσαν να συμβάλλον στην επίλυσή του είναι: Η "Εγγύηση Μελέτης - Κατασκευής" (διασφάλιση έναντι συμβατικών κινδύνων) και η "Ασφάλιση Επαγγελματικής Ευθύνης Μελετητή - Επιβλέποντα" (διασφάλιση έναντι οικονομικών συνεπειών από λάθη ή παραλείψεις στην παροχή υπηρεσιών μελέτης και επίβλεψης).
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρξει ουσιαστική προσέγγιση των παραπάνω, στο πλαίσιο του ευρύτερου προβληματισμού για την “επόμενη μέρα”, που αναγκαστικά θα πρέπει να συνδεθεί με διαφορετικές αντιλήψεις γύρω από την υλοποίηση των τεχνικών έργων με τη δέουσα ποιότητα σε ότι αφορά τον εκάστοτε συμβατικό χρόνο, το αντίστοιχο προδιαγεγραμμένο κόστος και τα συμφωνημένα χαρακτηριστικά ποιότητας, προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Ενόψει αυτών των εξελίξεων είμαστε υποχρεωμένοι να εκσυγχρονίσουμε το σύστημα παραγωγής έργων, να δημιουργήσουμε κλίμα διαφάνειας και φιλικό επενδυτικό περιβάλλον (φορολογία, γραφειοκρατία κλπ) ώστε να υπάρξει πραγματική ανάπτυξη της οικονομίας με ανάπτυξη του κλάδου Κατασκευών, με δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και με την αύξηση του εισοδήματος.
Ειδικά για την περίπτωση των τεχνικών έργων χρειάζεται ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο για την υλοποίηση συμβάσεων Μελέτης και Κατασκευής. Η ορθολογική ασφαλιστική κάλυψη των όποιων ασφαλίσιμων κινδύνων είναι ο πλέον δόκιμος μηχανισμός πρόληψης των φαινομένων συμβάσεων με “ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές”. Προς τούτο, οι όποιες προσπάθειες εκσυγχρονισμού πρέπει να ευθυγραμμίζονται με καταξιωμένα διεθνή πρότυπα και όχι να εξωραΐζουν εγχώριες “πατέντες” που αφήνουν περιθώρια αδιαφάνειας και διαπλοκής εις βάρος της ποιότητας και της οικονομίας των έργων.