Σε μια κοινωνία που αλλάζει

Δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική εφημερίδα nextdeal.gr, 19/10/2021.

Οι έννοιες Υπευθυνότητα και Ευθύνη ήταν πάντα συνυφασμένες με την προσωπική ζωή και την επαγγελματική μου δραστηριότητα. Το Ιστολόγιο (Blog) που διατηρώ με τίτλο www.professional-liability.gr, είναι ένας διαδικτυακός τόπος ενημέρωσης και προβληματισμού πάνω σε θέματα Αστικής Ευθύνης και κυρίως Επαγγελματικής Ευθύνης. Σχετικά με το όλο θέμα, σημειώνονται τα παρακάτω.

Η έννοια της Ευθύνης

Πρόκειται για τις δεσμεύσεις που σχετίζονται με την υπόσταση κάποιου ή με την ιδιότητά του στην κοινωνία. Η Ευθύνη δεν είναι μόνο συλλογική αλλά είναι και προσωπική υπόθεση του καθενός, στο περιβάλλον που κινείται ως άτομο μέλος μιας ευρύτερης κοινωνίας ή στο οποίο δραστηριοποιείται ως επαγγελματίας ή ως επιχειρηματίας.
Βιώνοντας την καθημερινότητα, συχνά επηρεασμένη από παρακμιακές τάσεις πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής φύσεως, διαπιστώνει κανείς παθογένεια γύρω από το θέμα της Ευθύνης. Χαρακτηριστική είναι κάποια αναφορά σε Έκθεση του πρώην Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης κ. Λέανδρου Ρακιντζή προς τον Πρωθυπουργό και τον Πρόεδρο της Βουλής, όπου σημειώνεται χαρακτηριστικά:

"Εν κατακλείδι, είναι ζωτικό ζήτημα να ανακαλύψουμε και στη χώρα μας όλοι -πολίτες, υπάλληλοι, διοικητικά όργανα και συνδικαλιστικοί φορείς- τις δύο αυτονόητες και θεμελιώδεις έννοιες πάνω στις οποίες στηρίζεται κάθε οργανωμένη κοινωνία και κάθε σοβαρό κράτος:
α) την έννοια της ατομικής ευθύνης, αυτής που δεν θα μας επιτρέπει να κρυβόμαστε πίσω από τους άλλους, που δεν συγχέεται με τις ευθύνες των άλλων, αυτής που εξατομικεύει σε καθένα μας τη φράση του Καζαντζάκη "εσύ θα σώσεις τον κόσμο κι αν δεν σωθεί, εσύ θα φταις" και
β) την έννοια του δημοσίου συμφέροντος, στο οποίο εμπεριέχεται η καλή λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης, που αίρεται πάνω από κάθε ατομικό, τοπικό, κομματικό ή άλλο συμφέρον, που αφορά στο σύνολο και όχι στα άτομα, στα κόμματα ή τις παρέες".

Η ελληνική νομοθεσία είναι καθ’ όλα σύγχρονη όσον αφορά τις βασικές της διατάξεις. Επιπλέον, με τις διάφορες Ευρωπαϊκές Οδηγίες που συνεχώς ενσωματώνονται σε αυτή, εκσυγχρονίζεται πλήρως στα διάφορα κοινωνικού και οικονομικού περιεχομένου θέματα που αφορούν τους Εργαζόμενους, τους Καταναλωτές, τους Επαγγελματίες, τις Επιχειρήσεις και το Φυσικό Περιβάλλον. Τυχόν κενά που ενδεχόμενα προκύπτουν στην πράξη λόγω έλλειψης πρακτικής εμπειρίας ή ακόμη και λόγω σκοπιμότητας προκειμένου να ικανοποιηθούν κάποια πολιτικά ή συντεχνιακά συμφέροντα, κάλλιστα μπορούν να καλύπτονται από τη διαθέσιμη πλούσια νομολογία των προηγμένων χωρών τις Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μπορεί λοιπόν να ειπωθεί πως, σε γενικές γραμμές, το νομοθετικό πλαίσιο και οι κανόνες δικαίου υπάρχουν στη χώρα μας. Το μεγάλο ζητούμενο φαίνεται να είναι η ορθή εφαρμογή των νόμων και ο σεβασμός των κανόνων δεοντολογίας. Σε αυτό το σημείο ως γνωστόν «πάσχουμε». Δεν είναι λογικό ούτε και δίκαιο, να αγνοούμε ή να περιφρονούμε συνειδητά και συστηματικά τους νόμους, να αντιδρούμε σε κάθε τάση εκσυγχρονισμού "οχυρούμενοι" πίσω από τους αδυναμίες της Πολιτείας στο να επιβάλλει και να ελέγξει την εφαρμογή των νόμων. Αντιδραστικές συμπεριφορές με έντονο χαρακτήρα συντεχνιακών μικροσυμφερόντων επιδρούν αρνητικά στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και υπονομεύουν τη βιωσιμότητα του ίδιου του Επαγγελματία ή της Επιχείρησης. Επιπλέον μας εκθέτουν ως χώρα έναντι των άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην οποία ανήκουμε ως ομότιμα μέλη.

Εταιρική Υπευθυνότητα (Social responsibility)

Είναι πολύ θετικό το φαινόμενο, καινοτόμες επιχειρήσεις να προβάλλουν την Κοινωνική Ευθύνη (Υπευθυνότητα, ο πλέον δόκιμος όρος) με διάφορους τρόπους όπως: Ειδικά πληροφοριακά έντυπα, διαφημίσεις, χορηγίες, φιλανθρωπίες, πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας, δράσεις για την προστασία της χλωρίδας ή της πανίδας κάποιας περιοχής, δενδροφυτεύσεις κλπ. Αναμφισβήτητα, παρόμοιες ενέργειες που συνήθως χρησιμοποιούνται για εταιρική προβολή, αποτελούν συστατικό υγιούς επιχειρηματικότητας και στοιχείο ένδειξης ευαισθησίας απέναντι στο Κοινό, στους Εργαζομένους και στο Περιβάλλον. Ωστόσο, πέρα από κάποιες επώνυμες μεγάλες Επιχειρήσεις, φαίνεται να είναι ελάχιστες οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα που να εφαρμόζουν συστηματικά κάποια ουσιαστική πολιτική κοινωνικής και περιβαλλοντικής υπευθυνότητας.

Εταιρική Αστική Ευθύνη (Civil Liability)

Κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα συνεπάγεται ανάληψη κινδύνου και νομικής ευθύνης. Ανάλογα με το είδος της δραστηριότητας (βιομηχανική, κατασκευαστική, εμπορική, ξενοδοχειακή, παροχή υπηρεσιών κλπ), με τον αριθμό και την σύνθεση του απασχολούμενου προσωπικού καθώς και με το γεωγραφικό περιβάλλον που δραστηριοποιείται μια επιχείρηση, η “ένταση” ευθύνης είναι διαφορετική, σε ότι αφορά το ενδεχόμενο να βλάψει το Κοινό, τους Εργαζομένους ή το Περιβάλλον. Γίνεται αναφορά στην Αστική Ευθύνη την οποία κάθε Επιχείρηση φέρει και την όποια πρέπει να ενστερνίζεται και να την αναλαμβάνει υπεύθυνα. Δηλαδή, να αναλαμβάνει την υποχρέωση να εγγυάται τη χρηματική αποζημίωση για την αποκατάσταση ενδεχόμενης ζημιάς που μπορεί να προκύψει και να βλάψει Τρίτους (Κοινό), Εργαζόμενους, Μετόχους, Δανειστές ή και το Περιβάλλον. Σχετικά, κρίνεται σκόπιμο να τονιστεί πως σύμφωνα με την ισχύουσα διεθνή πρακτική, η εγγύηση αυτή έχει νόημα όταν παρέχεται με κατάλληλη αξιόπιστη Ασφάλιση.

Ασφάλιση Αστικής Ευθύνης

Όλο και πιο πολύ γίνεται αναφορά για την Ασφάλιση Αστικής Ευθύνης (Γενικής, Εργοδοτικής, Προϊόντος, Επαγγελματικής, Περιβαλλοντικής) και για τις προοπτικές ανάπτυξης στη χώρα μας. Ωστόσο, χρειάζεται συστηματική προσέγγιση του όλου θέματος σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική εμπειρία. Στη σύγχρονη κοινωνία που αλλάζει με όλο και πιο γρήγορους ρυθμούς, η συνειδητή εφαρμογή θεσμικών αρχών και καταξιωμένων κανόνων, συνιστά κριτήριο ωριμότητας και ουσιαστικής προόδου. Κάποια μικρή υστέρηση, για διάφορους γνωστούς λόγους, είναι ως έναν βαθμό δικαιολογημένη. Όμως, η αδιαφορία, η συστηματική άρνηση και η υπονόμευση των όποιων τάσεων εκσυγχρονισμού, συνιστά στοιχείο που δεν μας τιμά ως σύγχρονη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.