Αναγκαία η Ασφάλιση για τη διευθέτησή τους

Το παρόν κείμενο προέκυψε με αφορμή πρόσφατη συζήτηση του Forum Ποιότητας στο LinkedIn, από ομάδα έμπειρων επαγγελματιών της αγοράς.  Χρειάστηκε να επισημάνω το διαχρονικό πρόβλημα και την ανάγκη διευθέτησης των θεμάτων επαγγελματικής ευθύνης στον κλάδο κατασκευών, με την εφαρμογή της κατάλληλης Ασφάλισης. Ακριβώς τα ίδια είχα επισημάνει κατά το παρελθόν σε Διημερίδα που είχε διοργανώσει το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος στο ΕΒΕΑ στις 20-21 Μαΐου 2004, με θέμα «ΓΟΚ–Πολεοδομικές Εφαρμογές» .

Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο για την υλοποίηση τεχνικών έργων στη χώρα μας εμφανίζει κενά στα θέματα διαχείρισης κινδύνων και ευθυνών. Αποτέλεσμα, συχνά να προκύπτουν αρρυθμίες και αστοχίες στην πράξη, που βαραίνουν τους συντελεστές του έργου και σε περιπτώσεις σοβαρών ατυχημάτων ταλαιπωρούν τους Μηχανικούς εμπλεκόμενους με την ιδιότητα του Μελετητή – Επιβλέποντα ή Εργολάβου Κατασκευαστή.

Τα διάφορα νομοθετήματα με τα οποία προσπαθεί, κατά καιρούς, η Πολιτεία να επιβάλλει τον εκσυγχρονισμό του συστήματος παραγωγής έργων, συχνά “προσπερνούν” τα θέματα ευθύνης ή καταμερισμού ευθυνών παραπέμποντας σε μελλοντικά Προεδρικά Διατάγματα ή Υπουργικές Αποφάσεις, που ουδέποτε ή σπάνια υλοποιούνται. Πρακτική που συνήθως λειτουργεί προς όφελος ενός “αρρωστημένου” κατεστημένου ακυρώνοντας κάθε θετική προσπάθεια να λειτουργήσει η αγορά με σύγχρονους ορθολογικούς κανόνες. Η ανάγκη για ουσιαστικό εκσυγχρονισμό του συστήματος παραμένει το μεγάλο ζητούμενο.

Οι εμπλεκόμενοι Φορείς 

Ο Μηχανικός, από οποιαδήποτε θέση και αν εμπλέκεται στο έργο (Δημόσιος Λειτουργός, Μελετητής, Επιβλέπων, Κατασκευαστής), έχει μερίδιο στην ευθύνη για την αντιμετώπιση των κινδύνων και την επίτευξη των απαιτήσεων του Πελάτη αλλά και του Κοινωνικού Συνόλου για Ποιότητα και Ασφάλεια Κατασκευής. Σε ένα τεχνικό έργο δεν είναι ο Επιβλέπων Μηχανικός ο μόνος και αποκλειστικά υπεύθυνος. Μερίδιο ευθύνης μπορεί να έχουν και άλλοι εμπλεκόμενοι στο έργο, δηλαδή:

•         Ο Κύριος του Έργου (σαφής προσδιορισμός αναγκών, χρηματοδότησης, επιλογή συνεργείων, ειλικρινής περιγραφή δεδομένων). Αν πρόκειται δια δημόσιο έργο, η Δημόσια Αρχή (επάρκεια ενημέρωσης για πολύπλοκα θέματα νομοθεσίας, επαρκής έλεγχος, εξυπηρέτηση σε εύλογο χρονικό διάστημα)

•         Ο Αρχιτέκτων – Μηχανικός με την ιδιότητα του Μελετητή, του Επιβλέποντα ή του Συμβούλου σε θέματα ασφάλειας, τεχνικών ελέγχων ή ποιότητας του έργου.

•         Ο Εργολάβος Κατασκευαστής, οι Υπεργολάβοι και οι Προμηθευτές (ποιότητα υλικών, προμήθεια σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα κλπ)

Κατανομή Ευθυνών

•         Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία

•         Σύμφωνα με πρότυπα συμβόλαια τα οποία θα υπογράφουν οι Μηχανικοί (Μελετητές ή Κατασκευαστές) με τους Πελάτες – Εργοδότες τους, τους Υπεργολάβους και Συνεργάτες τους 

•         Σύμφωνα με την αντικειμενική δυνατότητα ενός εκάστου εκ των Φορέων να προβλέπει μέτρα για αποφυγή, ελαχιστοποίηση και έλεγχο κινδύνων καθώς και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά ή να περιορίσει τις ζημιογόνες συνέπειες του κινδύνου, όταν αυτός επέλθει.

Η Ελληνική Πραγματικότητα

Στη χώρα μας, ειδικά στο χώρο παραγωγής ιδιωτικών Έργων, ο προσδιορισμός των Ευθυνών είναι ένα σχετικά ασαφές “τοπίο”, που όταν υπάρξει «πρόβλημα» κατά κανόνα απαιτείται νομική υποστήριξη και επίπονες διαδικασίες. Λαμβάνοντας υπόψη τις αντικειμενικές Συνθήκες παραγωγής ιδιωτικών Έργων, σημειώνεται πως το γενικότερο περιβάλλον, χαρακτηρίζεται από:

•         Πολυνομία, πολύπλοκες διαδικασίες και δυσερμήνευτες διατάξεις

•         Δυσλειτουργία και ανεπάρκεια υπηρεσιών

•         Αδυναμία αποτελεσματικού ελέγχου

•         Ανοικτό πεδίο για πολιτικές ή ιδιοτελείς παρεμβάσεις

•         Έλλειψη γενικού πλαισίου αντικειμενικής κατανομής ευθυνών με μέριμνα της Πολιτείας την πρωτοβουλία των συλλογικών επαγγελματικών οργανώσεων των μηχανικών.

Εύκολα διαπιστώνει κανείς πως η παραπάνω κατάσταση δημιουργεί αντικειμενικά μεγάλη επαγγελματική ανασφάλεια και αβεβαιότητα, Ευθύνες τις οποίες αρκετοί Μηχανικοί έχουν βιώσει στην πράξη με ενίοτε επώδυνο τρόπο. Για αυτό το λόγο, πέρα από την επιδίωξη του κάθε Μηχανικού (ατομικά ή με τα συλλογικά του Όργανα) για εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου, θα πρέπει συγχρόνως να υπάρξει η κατάλληλη μέριμνα για οργάνωση στην πράξη της απαραίτητης “άμυνας”. Προς τούτο, πρέπει να αξιοποιηθεί η Ασφάλιση Επαγγελματικής Ευθύνης, που φαίνεται να είναι η πλέον γόνιμη και αξιόπιστη λύση στο όλο πρόβλημα των Ευθυνών.  Θεσμός, που είναι δοκιμασμένος με επιτυχία στις υπόλοιπες προηγμένες χώρες εδώ και αρκετά χρόνια.  

Συμπεράσματα

Αν όχι η Πολιτεία, τουλάχιστον τα συλλογικά όργανα των Μηχανικών θα πρέπει να πάρουν πρωτοβουλία ώστε να “ξεκαθαρίσει” το τοπίο των ευθυνών, ως βασική υποχρέωσή τους απέναντι στην κοινότητα των Μηχανικών και στο κοινωνικό σύνολο.

Ο Μηχανικός ασκεί ένα σύνθετο επάγγελμα που μοιραία συνεπάγεται κινδύνους και ευθύνες.

Η Ποινική Ευθύνη συνδέεται με τιμωρία και δεν ασφαλίζεται. Απεναντίας, η Αστική Ευθύνη ασφαλίζεται.

Η Ασφάλιση είναι ένας δόκιμος τρόπος για τον περιορισμό των αβεβαιοτήτων και των κινδύνων που προέρχονται από τις ευθύνες. Βέβαια, θα πρέπει να είναι ουσιαστική και να βασίζεται σε αξιόπιστα ασφαλιστήρια συμβόλαια με σωστές υπηρεσίες, που να οδηγούν σε δίκαια αποζημίωση χωρίς χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες. Πρέπει συστηματικά να εφαρμοσθεί και στη χώρα μας

Η θεσμοθέτηση της Ασφάλισης Επαγγελματικής Ευθύνης Μηχανικού (Φυσικό Πρόσωπο ή Οργανωμένη Εταιρία) που παρέχει Υπηρεσίες Μελετητή – Επιβλέποντα ή Συμβούλου, είναι “εργαλείο” που θα μπορούσε να αμβλύνει προβλήματα ευθύνης και να συμβάλλει στον εκσυγχρονισμό του συστήματος παραγωγής τεχνικών έργων στη χώρα μας.